Ustav i drugi zakoni i politike štite vjerske slobode i u praksi, je Vlada generalno spovodila ove oblike zaštite.

Vlada je generalno poštovala vjerske slobode u zakonodavstvu i u praksi. Tokom perioda koji pokriva ovaj izvještaj nije bilo promjene u statusu poštovanja vjerskih sloboda od strane Vlade.

Bilo je izvještaja o društvenim zloupotrebama i diskriminaciji na osnovu vjerske pripadnosti, vjerovanja ili prakse. Broj incidenata koji su bili usmjereni na vjersku imovinu, sveštena lica ili vjerske simbole je porastao.

Vlada SAD vodi razgovore o vjerskim slobodama sa Vladom u sklopu svoje sveukupne politike promovisanja ljudskih prava. Zvaničnici Ambasade srijetali su se sa predstavnicima vjerskih grupa, promovisali su međuvjersku saradnju i sprovodili druge aktivnosti na terenu,

Dio I. Vjerska demografija

Država pokriva površinu od 5.417 kvadratnih milja i ima 630,000 stanovnika. Prema popisu stanovništva iz 2003. godine, više od 74 procenta stanovništva čine pravoslavci, 18 procenata su muslimani, a 3,5 procenta su rimokatolici. Preostalih 4,5 procenata stanovništva čine pripadnici drugih vjerskih grupa: agnostici, ateisti i lica koja se ne izjašnjavaju o svojoj vjeri.

Dio II. Stanje poštovanja vjerskih sloboda od strane Vlade

Pravni/politički okvir

Za  više informacija o statusu vladinog prihvatanja međunarodnih pravnih standarda, molimo pogledajte Prilog C u okviru Nacionalnih izvještaja o praksi u poštovanju ljudskih prava.

Ustav i drugi zakoni i politike štite vjerske slobode i u praksi je Vlada generalno sprovodila ove vidove zaštite.

Ne postoji državna religija; međutim, zakonodavstvo prepoznaje vjerske zajednice, koje su, u skladu sa Ustavom, odvojene od države i ravnopravne i slobodne u vršenju svojih vjerskih poslova. Postoje četiri glavne vjerske zajednice: Srpska pravoslavna crkva (SPC), Crnogorska pravoslavna crkva (CPC), Rimokatolička crkva i Islamska zajednica. Ostale registrovane vjerske zajednice uključuju: Crkvu adventista sedmog dana (Hrišćanska adventistička crkva), Jehovine svjedoke, Evangelističku crkvu, i druge. Vladina Komisija za politički sistem i unutrašnju i vanjsku politiku, kojom predsjedava potpredsjednik Vlade, je odgovorna za regulisanje odnosa između države i vjerskih zajednica u skladu sa Zakonom o pravnom statusu vjerskih zajednica iz 1977. godine, koji predstavlja osnovni pravni okvir za vjerska pitanja; međutim, mnogea osobe smatraju da je ovaj zakon zastario i da ne reguliše na adekvatan način odnose između države i vjerskih zajednica. Postoje i drugi zakoni koji regulišu položaj crkava i vjerskih zajednica.

Postoje državna sredstva za podršku vjerskim zajednicama i ona se raspodjeljuju na osnovu pojedinačnih zahtjeva koje dostavljaju zajednice, nakon odobrenja koje izdaje Generalni sekretarijat Vlade. Ta sredstva se uglavnom koriste za isplatu penzijskog i invalidskog osiguranja sveštenih lica i za restauraciju svetinja.
Vjerske zajednice uživaju ograničene poreske olakšice. Ukoliko pružaju usluge radi zadovoljenja potreba svojih pripadnika, izuzete su od plaćanja poreza na dodatu vrijednost (PDV) i prijavljivanja svojih prihoda. Međutim, ukoliko se uključe u pružanje tržišno orijentisanih usluga ili proizvodnju tržišno orijentisanih proizvoda, čija vrijednost godišnje prevazilazi 18. 000 EUR (22.200 USD),  u tom slučaju podliježu plaćanju PDV-a.
Kada se vjerska zajednica osnuje, mora se registrovati kod lokalnog policijskog organa u roku od 15 dana. Vjerskim zajednicama je dat status pravng lica.

Po zakonu, časovi vjeronauke nisu uključeni u nastavne planove i programe osnovnih i srednjih škola.  Škola teologije Srpske pravoslavne crkve na Cetinju i Islamska vjerska srednja škola u Tuzima nisu uključene u državni obrazovni sistem.

Vlada poštuje pravoslavni Božić i Vaskrs kao nacionalne praznike. Pravoslavni vjernici takođe mogu, po svom nahođenju, da slave krsnu slavu. Katolici imaju pravo da slave Božić, Usrks i Dan svih svetih. Muslimani imaju pravo da slave Ramazanski Bajram i Ramazan. Jevreji imaju pravo da slave Pashu i Yom Kippur. U praksi, nijedna državna institucija ne radi tokom pravoslavnih praznika, a tokom katoličkih i muslimanskih praznika samo zaposleni koji slave te praznike ne dolaze na posao. Neke vjerskevođe su se žalileda su neke osobe zaposlene u sektoru maloprodaje morale da rade tokom vjerskih praznika.

Ograničenja vjerskih sloboda

Vlada je generalno poštovala vjerske slobode u zakonima i u praksi. Tokom perioda koji pokriva ovaj izvještaj nije bilo promjene u statusu poštovanja vjerskih sloboda od strane Vlade.

Do kraja izvještajnog perioda, uprkos najavi iz septembra 2009. o svojoj namjeri da to učini, Ministarstvo zaštite životne sredine i prostornog planiranja nije sprovelo odluku bivšeg Ministarstva prostornog planiranja da se ukloni crkva Srpske pravoslavne crkve sa vrha Rumije, u južnom dijelu zemlje.
Povraćaj vjerske imovine je i dalje problem. Zakon predviđa da imovina koju je vlada bivše Jugoslavije konfiskovala od vjerskih zajednica nakon Drugog svjetskog rata bude regulisana posebnim zakonodavstvom; međutim, do kraja izvještajnog perioda takvo zakonodavstvo nije usvojeno. Vjerske zajednice mogu da podnesu zahtjeve za restituciju, ali na osnovu postojećeg zakona se ne mogu preduzimati nikakve radnje u vezi sa tim zahtjevima vjerskih zajednica.
Različite vjerske grupe podnijele su opsežne zahtjeve za restituciju, ali su se glavne vjerske zajednice žalile da generalno nije ostvaren napredak.  Zahtjevi  CPC i SPC za povraćaj imovine još nijesu riješeni. Katolička crkva i Islamska zajednica su takođe podnijele zahtjeve za povraćaj imovine na nekoliko lokacija. Jevrejska zajednica iz Beograda, iz Srbije, je tražila povraćaj Centra za odmor i rehabilitaciju žena u Pračnju, opština Kotor. Glavne vjerske zajednice su se žalile na generalno neostvareni napredak vezano za zahtjeve za restituciju. Do kraja izvještajnog perioda je broj neriješenih zahtjeva za restituciju koji se odnose na vjersku imovinu bio nepoznat, ali je Ministarstvo finansija potvrdilo da su vjerske zajednice dostavile takve zahtjeve.

Nije bilo izvještaja o zloupotrebi, uključujući i vjerske zatvorenike ili pritvorene osobe u zemlji.

Dio III. Stanje stvari u pogledu društvenih radnji koje utiču na uživanje  vjerskih sloboda

Bilo je prijava društvene zloupotrebe i diskriminacije na osnovu vjerske pripadnosti, vjerovanja ili prakse. Vjera i etnička pripadnost su neraskidivo povezane širom zemlje, pa je bilo teško kategorisati takva djela kao prevashodno vjerska ili etnička po svojoj suštini.

Grupa lokalnih stanovnika je napala  protu CPC u Risjem Dolu 10. jula,, tokom posjete ovom mjestu.

Službenik obezbjeđenja u Hipotekarnoj banci u Bijelom Polju 23. avgusta nije dozvolio jednoj muslimanki da uđe u banku jer je nosila maramu na glavi. Uprava banke i kompanija sa kojom imaju ugovor o pružanju usluga obezbjeđenja su se izvinili zbog ovog incidenta, pošto su islamska zajednica i ombudsman dali saopštenja za javnost u kojima su kritikovali takvo ponašanje.

Mediji su i dalje izvještavali o provalama, krađama i vandalizmu vezano za vjersku imovinu.

Nepoznata lica su kamenovala parohijski dom SPC u Rožajama 14. avgusta.

Nepoznati počinioci su kamenovali pet vjernika SPC u opštini Bijelo Polje 23. septembra.

Nepoznati počinioci su bacali cigle i crijep 5. novembra na kuću u opštini Tivat koju koristi Islamska zajednica u Crnoj Gori. Policija je pokrenula istragu, ali nije uhvatila počinioce. Ovaj napad je uslijedio nakon incidenta do kojeg je došlo 29. oktobra, u kojem su oskrnavljene prostorije Islamske zajednice u Dumidranu, opština Tivat. Policija je uhapsila Žanu Mitić i Zorana Raičevića, koje je Državno tužilaštvo optužilo za “izazivanje nacionalne, rasne ili vjerske mržnje”.

Prije prvog napada, 670 stanovnika ovog mjesta su potpisali peticiju protiv izgradnje džamije i islamskog groblja u Tivtu. Reis Islamske zajednice u Crnoj Gori je izjavio da “u demokratskim zemljama i kućni ljubimci imaju veća prava nego muslimani u Tivtu”, optužujući opštinske vlasti da su uskratile Islamskoj zajednici pravo da dobije zemljište za gradnju džamije i groblja. Muslimanski nacionalni savjet je zahtijevao da se prekine “kampanja protiv muslimana”; međutim, gradonačelnik Tivta je izjavio da je ovaj napad predstavljao pojedinačni  slučaj.

SPC i CPC su generalno kritikovale navodnu praksu Vlade da favorizuje jednu stranu, izjavljujući da postupanje Vlade nije nepristrasno.

U novembru su opozicioni lideri strogo kritikovali Predsjednika Skupštine Crne Gore Ranka Krivokapića, zbog njegovih izjava o “sramnoj ulozi sveštenstva SPC” i “okupatorskoj ulozi Srbije” u zemlji, tokom posjete Patrijarha SPC Irineja. Krivokapić je odbio da se izvini; izjavio je da su ga iritirale izjave patrijarha koje su, po njegovom mišljenju, dovodile u pitanje postojanje države Crne Gore.

Odnosi između glavnih vjerskih grupa (pravoslavne, islamske i katoličke) su generalno bili prijateljski i tolerantni. Izuzetak u tom smislu predstavljaju tenzije koje odavno postoje između SPC i CPC, a koje i dalje predstavljaju kontinuirani problem sa političkim konotacijama. Ove crkve nastavljaju raspravu oko imovine, prevlasti i zvaničnog priznanja, pri čemu obje tvrde da su „prava“ pravoslavna crkva u zemlji. Neki velikodostojnici i političke vođe iskoristili su ovaj sukob u političke svrhe. U skladu sa svojim uređivačkim politikama, medijske kuće su povremeno objavljivale priče sa negativnim sadržajima i elementima klevete vezano i za srpsku i za crnogorsku pravoslavnu crkvu.

Policija je blokirala ulaz u Crkvu preobraženja, blizu Cetinja 19. avgusta, gdje su se pripadnici i CPC i SPC okupili da proslave Hristovo preobraženje. Obje crkve su uložile protest zbog blokade, a policija je izjavila da je do blokade došlo da bi se spriječili sukobi između ove dvije grupe.

Osnovni sud u Nikšiću je 30. jula,  osudio osam žena iz sela Dragovoljići i Župa na novčanu kaznu od 500 eura (675 USD) ili 19 dana zatvora zbog ometanja policijskih službenika u septembru 2008, kada je policija na kratko uhapsila 65 pristalica SPC, koji su protestovali protiv izgradnje manastira CPC u Risjem Dolu.

Viši sud je 5. avgusta u Podgorici donio presudu protiv SPC po osnovu njihove tužbe da je 2007. godine Mitropolit Mihailo pokušao nasilno da uđe u manastir na Cetinju i Crkvu Sv. Đorđa na Ćipuru. SPC je podnijela tužbu protiv Mihaila za ometanje vjerske sužbe i pokušaj nasilnog oduzimanja tuđe imovine.

Sudski postupak vezano za vlasništvo nad Crkvom Svetog Jovana Krstitelja u Bajicama, blizu Cetinja je još u toku. Sudska rasprava na kojoj je trebalo da svjedoče sveštenici SPC Gojko Perović i Obren Jovanović, a koja je bila zakazana za jun 2009. na Cetinju, je odložena jer je advokat SPC, Dalibor Kavarić tražio da Osnovni državni tužilac na Cetinju, Luka Martinović, bude izuzet iz ovog slučaja zbog navodne pristrasnosti u korist CPC

Dio IV. Politika Vlade SAD

Vlada SAD vodi razgovore o vjerskoj slobodi sa Vladom Crne Gore u sklopu svoje sveukupne politike promovisanja ljudskih prava. Zvaničnici Američke ambasade su se redovno sastajali sa sveštenstvom i vođama vjerskih i nacionalnih manjina, radi promovisanja poštovanja vjerskih sloboda i ljudskih prava.

Ambasador i službenici Ambasade sreli su se 16. jula sa Mitropolitom SPC Amfilohijem, a dana 23. jula su se sreli sa Mitropolitom CPC Mihailom, kako bi razgovarali o vjerskim pitanjima u zemlji.

Ambasada je bila domaćin iftara 25.avgusta. Među gostima su bili reis Islamske zajednice i drugi predstavnici vjerskog, kulturnog, poslovnog i civilnog života Islamske zajednice. Bila je to šesta po redu iftar večera koju je ambasada organizovala.

Ambasada je realizovala brojne aktivnosti i sa romskom zajednicom, ističući značaj tolerancije prema svim manjinama u zemlji.