17. novembar 2010.
Crna Gora
Sektor za demokratiju, ljudska prava i rad
Ustavom je predviđena sloboda vjeroispovijesti, a drugi zakoni i politike djelovanja doprinosili su generalno slobodnom ispovijedanju vjere.
Vlada je generalno poštovala vjerske slobode u praksi. Tokom perioda koji pokriva ovaj izvještaj nije bilo promjene u statusu poštovanja vjerskih sloboda od strane Vlade.
Bilo je nekih primjera društvenih zloupotreba i diskriminacije na osnovu vjerske pripadnosti, vjerovanja ili prakse. Međutim, smanjen je broj takvih slučajeva koji su bili usmjereni na vjersku imovinu, sveštena lica ili vjerske simbole.
Vlada SAD vodi razgovore o vjerskoj slobodi sa Vladom u sklopu svoje sveukupne politike promovisanja ljudskih prava. Predstavnici Ambasade sreli su se sa predstavnicima vjerskih grupa, promovisali su međuvjersku saradnju i sproveli druge aktivnosti na terenu.
Dio I. Vjerska demografija
Država pokriva površinu od 5.417 kvadratnih milja i ima 630. 000 stanovnika. Prema popisu stanovništva iz 2003. godine, više od 74 procenta stanovništva čine pravoslavci, 18 procenata su muslimani, a 3,5 procenata su rimokatolici. Preostalih 4,5 procenata stanovništva čine pripadnici drugih vjerskih grupa, agnostici, ateisti i „neopredijeljene osobe“.
Dio II. Stanje poštovanja vjerskih sloboda od strane Vlade
Pravni/ politički okvir
Ustavom je predviđena sloboda vjeroispovijesti, a drugi zakoni i politike djelovanja doprinosili su generalno slobodnom ispovijedanju vjere.
Vlada poštuje pravoslavni Božić i Vaskrs kao nacionalne praznike. Pravoslavni vjernici takođe mogu, po svom nahođenju, da slave krsnu slavu. Katolici imaju pravo da slave Božić, Usrks i Dan svih svetih. Muslimani imaju pravo da slave Kurban bajram i Ramazanski bajram. Jevreji imaju pravo da slave Pashu i Yom Kippur. U praksi, nijedna državna institucija ne radi tokom pravoslavnih praznika, a tokom katoličkih i muslimanskih praznika samo zaposleni koji slave te praznike ne dolaze na posao. Neki vjerski velikodostojnici su se žalili da neki zaposleni u sektoru maloprodaje moraju da rade tokom vjerskih praznika.
Ne postoji državna religija. Međutim, zakonodavstvo prepoznaje vjerske zajednice koje su, u skladu sa Ustavom, odvojene od države i ravnopravne i slobodne u vršenju svojih vjerskih poslova. Postoje četiri glavne vjerske zajednice: Srpska pravoslavna crkva (SPC), Crnogorska pravoslavna crkva (CPC), Rimokatolička crkva i Islamska zajednica. Ostale registrovane vjerske zajednice uključuju: Crkvu adventista sedmog dana (Hrišćanska adventistička crkva), Jehovine svjedoke, Evangelističku crkvu i druge. Vladina Komisija za politički sistem i unutrašnju i vanjsku politiku, kojoj predsjedava potpredsjednik Vlade, odgovorna je za regulisanje odnosa između države i vjerskih zajednica u skladu sa Zakonom o pravnom statusu vjerskih zajednica iz 1977. godine, koji predstavlja osnovni pravni okvir za vjerski život; međutim, mnogi smatraju da je ovaj zakon zastario i ne reguliše na adekvatan način odnose između države i vjerskih zajednica. Postoje i drugi zakoni koji regulišu položaj crkava i vjerskih zajednica.
Postoje državna sredstva za podršku vjerskim zajednicama i ona se raspodjeljuju na osnovu pojedinačnih zahtjeva koje dostavljaju zajednice, nakon odobrenja koje izda Generalni sekretarijat Vlade. Tokom 2009. godine, Vlada je za četiri glavne vjerske zajednice izdvojila oko 393.600 USD (320.000 EUR), a 2010. ta suma je bila 344.400 USD (280.000 EUR). Ta sredstva su uglavnom iskorišćena za isplatu penzijskog i invalidskog osiguranja sveštenih lica i za restauraciju svetinja.
Vjerske zajednice uživaju ograničene poreske olakšice. Ukoliko pružaju usluge radi zadovoljenja potreba svojih pripadnika, izuzete su od plaćanja poreza na dodatu vrijednost (PDV) i prijavljivanja svojih prihoda. Međutim, ukoliko se bave pružanjem tržišno orijentisanih usluga ili proizvodnjom tržišno orijentisanih proizvoda, čija vrijednost godišnje prevazilazi 22. 200 USD (18. 000 EUR), u tom slučaju podliježu plaćanju PDV-a. Tokom perioda koji je predmet ovog izvještaja, Poreska uprava nije dobila izvještaje od vjerskih zajednica o profitabilnim aktivnostima koje bi podlegle oporezivanju.
Kada se vjerska zajednica osnuje, mora se registrovati kod lokalnog policijskog organa u roku 15 dana. Vjerskim zajednicama je dat status pravnog lica.
Po zakonu, časovi vjeronauke nijesu uključeni u nastavne planove i programe osnovnih i srednjih škola. Bogoslovska školaSrpske pravoslavne crkve na Cetinju i islamska vjerska srednja škola u Tuzima nijesu uključene u državni obrazovni sistem.
Ograničenja vjerske slobode
Vlada je generalno poštovala vjerske slobode u praksi. Tokom perioda koji pokriva ovaj izvještaj nije bilo promjene u statusu poštovanja vjerskih sloboda od strane Vlade.
Predsjednik Filip Vujanović je 4. februara 2010. godine izazvao oštre kritike nekih političkih partija, nevladinih organizacija i udruženja jer je branio i favorizovao SPC, čime je navodno prekršio Ustav i princip odvojenosti crkve i države.
Do kraja perioda koji pokriva ovaj izvještaj, uprkos najavi iz septembra 2009, Ministarstvo za ekonomski razvoj nije sprovelo odluku bivšeg Ministarstva prostornog planiranja da se ukloni crkva Srpske pravoslavne crkve sa vrha Rumije, u južnom dijelu zemlje.
Povraćaj vjerske imovine je i dalje problem. Zakon o restituciji predviđa da imovina koju je vlada bivše Jugoslavije konfiskovala od vjerskih zajednica nakon Drugog svjetskog rata bude regulisana posebnim zakonodavstvom; međutim, do kraja perioda koji pokriva ovaj izvještaj takvo zakonodavstvo nije usvojeno. Vjerske zajednice mogu da podnesu zahtjeve za restituciju, ali na osnovu postojećeg zakona se ne može preduzeti nikakva radnja u vezi sa tim zahtjevima vjerskih zajednica.
Različite vjerske grupe podnijele su opsežne zahtjeve za restituciju, ali su se glavne vjerske zajednice žalile da generalno nije ostvaren napredak. CPC i SPC još imaju neriješene zahtjeve za povraćaj imovine. Katolička crkva i Islamska zajednica su takođe podnijele zahtjeve za povraćaj imovine na nekoliko lokacija. Jevrejska zajednica iz Beograda, iz Srbije, tražila je povraćaj Centra za odmor i rehabilitaciju žena u Prčanju, opština Kotor.
Nije biloizvještaja o postojanju vjerskih zatvorenika ili pritvorenih osobaa u zemlji.
Prisilno vjersko preobraćanje
Nije bilo izvještaja o prisilnom vjerskom preobraćanju.
Dio III. Status poštovanja vjerskih sloboda u društvu
Mali broj slučajeva društvene zloupotrebe i diskriminacije na osnovu vjerske pripadnosti, vjerovanja ili prakse je zabilježen. Vjera i etnička pripadnost su neraskidivo povezane širom zemlje, pa je bilo teško kategorisati takva djela kao prevashodno vjerska ili etnička po svojoj suštini.
Viši sud u Bijelom Polju je 26. aprila 2010. godine izrekao kaznu obaveznog liječenja i pritvaranja Sultana Nurkovića iz Rožaja, koji je napao imama Asmira Kujevića 23. avgusta 2009. i ranio dva policajca koji su pokušali da ga uhapse.
Mediji su i dalje izvještavali o provalama, krađama i vandalizmu povezanim sa vjerskom imovinom, mada u manjem broju.
Dana 29. juna 2010. godine, imam Mirsad Mucaj i drugi velikodostojnici osudili su skrnavljenje groblja džamije Bregut u centru Ulcinja, gdje su vandali oštetili dva nadgrobna spomenika.
26. juna 2010. oštećena je ukrasna ograda na manastiru Savina Srpske pravoslavne crkve u Herceg Novom. Policija je izvijestila da nije mogla da utvrdi da li je oronula ograda pala zbog loših vremenskih prilika ili su to uzrokovali nepoznati počinioci.
Nepoznate osobe su 5. juna 2010. provalile u crkvu Svetog arhangela Mihaila SPC-a u Doljanima, blizu Podgorice. Sveštenik ove crkve je naveo da je to sedma ili osma provala posljednjih godina.
27. aprila 2010. nepoznate osobe su kamenovala parohijski dom SPC-a u Rožajama, opštini koja se smatra centrom bošnjačke zajednice. Istog mjeseca, vandali su napali crkvu Vaskrsenja SPC-a u Sinjcu, blizu Plužina.
Dana 24. marta 2010. bogoslovska škola SPC-a na Cetinju i njen dom su kamenovani. Policija je uhapsila nekoliko maloljetnika i podnijela prijave protiv njih.
Tokom perioda koji pokriva ovaj izvještaj oštećeno je nekoliko nadgrobnih spomenika na starom gradskom groblju u Nikšiću, pored crkve Svetih apostola Petra i Pavla SPC-a. Policija je sprovela istragu, ali nije podnosila prijave.
Odnosi između glavnih vjerskih grupa (pravoslavne, islamske i katoličke) generalno su bili prijateljski i tolerantni. Izuzetak u tom smislu predstavljaju tenzije koje dugo postoje između SPC i CPC, a koje i dalje predstavljaju kontinuirani problem sa političkim konotacijama. Ove crkve nastavljaju raspravu oko imovine i nadmoći i zvaničnog priznanja, pri čemu obje tvrde da su „prava“ pravoslavna crkva u zemlji. Neki velikodostojnici i političke vođe iskoristili su ovaj sukob u političke svrhe. U skladu sa svojim uređivačkim politikama, medijske kuće su povremeno objavljivale priče sa negativnim sadržajem i elementima klevete i o SPC i o CPC.
Dana 19. avgusta 2009. pristalice SPC i CPC su se sukobile na Ivanovim koritima, blizu prijestonice Cetinje, gdje su se obje grupe okupile na proslavi Hristovog preobraženja. Mediji su izvijestili da su se neke pristalice SPC zaključale u lokalnoj crkvi i spriječile mitropolita CPC Mihaila da održi svetu liturgiju. Policija je saopštila da su tri policijska službenika lakše povrijeđena u incidentu..
Sudski postupak u vezi sa vlasništvom nad crkvom Svetog Jovana Krstitelja u Bajicama, blizu Cetinja, još je u toku. Sudska rasprava na kojoj je trebalo da svjedoče sveštenici SPC Gojko Perović i Obren Jovanović, a koja je bila zakazana za jun 2009. na Cetinju, odložena je jer je advokat SPC Dalibor Kavarić tražio da osnovni državni tužilac na Cetinju Luka Marinović bude izuzet iz ovog slučaja zbog navodne pristrasnosti u korist CPC.
Neki islamski propovjednici, opisani kao „vehabije“ , propovijedali su oblike islama koji su netolerantni prema drugim religijama ili drugim tumačenjima islama. Mediji su izvijestili da je došlo do povećanja broja vehabija i da su oni izazvali određene incidente sa zvaničnim imamima Islamske zajednice. Policija je izjavila da intenzivno prati aktivnosti tih osoba
Dio IV. Politika Vlade SAD
Vlada SAD vodi razgovore o vjerskoj slobodi sa Vladom Crne Gore u sklopu svoje sveukupne politike promovisanja ljudskih prava. Zvaničnici Američke ambasade su se redovno sastajali sa sveštenstvom i vođama vjerskih i nacionalnih manjina radi promovisanja poštovanja vjerskih sloboda i ljudskih prava. Ambasador i drugi zvaničnici Ambasade iskazali su zabrinutost zbog spore restitucije vjerske imovine.
Ambasador i drugi službenici Ambasade posjetili su 24. februara 2010. islamsku srednju školu u Tuzima, blizu Podgorice, i sreli se sa islamskim vjerskim vođama, koji su iskazali zabrinutost jer škola još nije dobila akreditaciju od Vlade.
Ambasador je 9. septembra 2009. bio domaćin iftara (večernji obrok tokom Ramazana), kako bi iskazao podršku Islamskoj zajednici.
U nastavku aktivnosti na očuvanju kulturnih spomenika, Ambasada je grantom od 44.900 USD podržala projekat očuvanja ostataka Franjevačkog manastira u Gurdiću, Kotor.
