Jun 2013.
CRNA GORA (Nivo 2)
Crna Gora je država porijekla, tranzita i odredišta za muškarce, žene i djecu koji su podvrgnuti trgovini ljudima u svrhu seksualne eksploatacije i prinudnog rada. Žrtve trgovine ljudima u svrhu seksualne eksploatacije identifikovane u Crnoj Gori prvenstveno su žene i djevojke iz Crne Gore, Srbije, Makedonije, Bosne, sa Kosova i u manjoj mjeri iz ostalih istočnoevropskih država. Djeca iz populacija Roma, Aškalija i Egipćana, djeca iz raseljenih porodica i druga djeca pripadnici osjetljivih grupa iz Crne Gore, sa Kosova, iz Bosne i Srbije prisiljena su da prosjače na ulicama. Bilo je navoda da su romske djevojčice iz Crne Gore, koje su često prisiljene na služenje u kući, prodavane zarad prinudnog braka u romskim zajednicama na Kosovu. Crnogorske žene i djevojčice takođe su izložene trgovini radi seksualne eksploatacije u drugim balkanskim zemljama.
Vlada Crne Gore ne poštuje u potpunosti minimalne standarde za eliminaciju trgovine ljudima; međutim, ulaže značajne napore da to postigne. Tokom izvještajnog perioda, Vlada je povećala iznos sredstava opredijeljenih za zaštitu žrtava. Nadležni organi su pokrenuli postupke protiv više počinilaca krivičnog djela trgovine ljudima, ali je broj istraga i osuđujućih presuda i dalje mali. Praksa vlade da kao žrtve trgovine ljudima priznaje samo one osobe koje pristanu da učestvuju u krivičnom postupku koji dovede do osuđujuće presude može ograničiti napore na identifikaciji i pomoći daleko većoj populaciji žrtava.
CRNA GORA* NIVO RANGIRANJE PO GODINAMA
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
* Srbija i Crna Gora činile su Državnu zajednicu do 5. juna 2006. godine
Preporuke za Crnu Goru: Da energično istražuje i procesuira krivična djela trgovine ljudima radi seksualne eksploatacije i prinudnog rada, a počinioce tih djela osudi, uključujući i postupke protiv službenih lica za saučesništvo; prikuplja i razmjenjuje detaljne podatke o broju krivičnih gonjenja, osuđujućih presuda i žrtava identifikovanih u zemlji i u inostranstvu; podstiče proaktivnu formalnu identifikaciju žrtava i u slučajevima za koje se ne vode aktivni krivični postupci protiv počinilaca krivičnog djela trgovine ljudima; da osigura da policija, socijalni radnici i druga službena lica koja rade sa visokorizičnim populacijama budu obučena da proakivno identifikuju žrtve trgovine ljudima i upućuju ih na odgovarajuće službe; da poveća proaktivno provjeravanje i pomoć potencijalnim žrtvama trgovine ljudima među Romima, Aškalijama i Egipćanima i djecom iz drugih osjetljivh grupa; da podstiče učešće žrtava trgovine ljudima u krivičnom gonjenju počinlaca djela trgovine ljudima; te da sprovodi nacionalni referalni mehanzam sa multidisciplinarnim pristupom proaktivnoj identifikaciji žrtava i jasno definisanim zaduženjima za lica koja intervenišu na terenu.
Krivično gonjenje
Tokom 2012. godine Vlada Crne Gore je pokazala skromne napore na sprovođenju zakona; broj istraga i osuđujućih presuda je opao. U Crnoj Gori je zabranjena trgovina ljudima radi seksualne i radne eksploatacije članom 444. Krivičnog zakonika, koji propisuje zatvorske kazne do 10 godina; ove kazne su dovoljno stroge i srazmjerne kaznama koje su propisane za druga teška krivična djela, kao što je silovanje. Tokom perioda koji je obuhvaćen ovim izvještajem, nadležni organi su istražili samo jedno lice osumnjičeno za trgovinu ljudima u predmetu koji uključuje sedam žrtava, od toga dvoje djece. Tokom 2012. godine nadležni organi su pokrenuli krivični postupak protiv 23 lica osumnjičena za trgovinu ljudima i izrečena je jedna osuđujuća presuda protiv jednog počinioca, u poređenju sa nepokretanjem novih postupaka i 14 osuđujućih presuda 2011. godine. Osuđujuća presuda, donesena u ponovljenom postupku nakon izručenja počinioca kome je prvobitno suđeno u odsustvu, dovela je do kazne zatvora u trajanju od dvije godine i devet mjeseci. Nadležni organi nisu završili izricanje kazne za tri službena lica koja su osuđena za saučesništvo u trgovini judima tokom perioda obuhvaćenog prethodnim izvještajem. Vlada Crne Gore nije izvijestila o novim istragama ili gonjenju službenih lica za navodno saučesništvo u krivičnim djelima povezanim sa trgovinom ljudima tokom perioda koji je predmet izvještaja. Bivše službeno lice optuženo za saučesništvo u slučaju trgovine ljudima iz 2002. godine uložilo je žalbu na odbijajuću presudu u slučaju koji je pokrenuo protiv žrtve trgovine ljudima koju je tužio za klevetu. U Izvještaju za Crnu Goru za 2012. godinu Grupe eksperata Savjeta Evrope za suzbijanje trgovine ljudskim bićima (GRETA) konstatovane su ozbiljne zabrinutosti u pogledu zakonskog i institucionalnog okvira u zemlji za krivično gonjenje djela trgovine ljudima i zaštitu žrtava; sudovi nisu razmotrili slučaj protiv službenih lica za saučesništvo optuženih za navodno fizičko i seksualno zlostavljanje žrtve navedene u tužbi, uprkos obimnim dokazima prkupljenim tokom istrage.
Zaštita
Vlada je tokom protekle godine povećala zaštitu žrtava trgovine ljudima, mada su ukupni napori na identifikaciji žrtava i dalje nedovoljni. Vlada je izvijestila da je identifikovala osam novih potencijalnih žrtava trgovine ljudima 2012. godine, uključujući i dvoje djece, što je povećanje od jedne identifikovane žrtve tokom 2011. godine. Vlada je koordinirala aktivnosti sa Vladom Srbije na sigurnom povratku interno raseljenog romskog djeteta iz kampa u Podgorici koje je prevezeno u Srbiju i podvrgnuto prisilnom prosjačenju. Vlasti su izvjestile da su u odjeljenju policije za organizovani kriminal sproveli brojne racije usmjerene na suzbijanje trgovine ljudima u barovima, noćnim klubovima i drugim lokacijama na kojima se nude komericjalne seksulane usluge, zatim istražili agencije koje nude usluge poslovne pratnje i pratili prosjačenje na ulici iz vizure trgovine radi radne eksploatacije. Međutim, NVO su navele da je potrebno unaprijediti proaktivnu identifikaciju s obzirom na mali broj žrtava kojima je pružena pomoć u zemlji. GRETA eskperti su konstatovali da je zakonska definicija žrtve trgovine ljudima ograničena samo na one žrtve koje učestvuju u uspješnom krivičnom gonjenju i izricanju kazne osobama koje su počinitelji krivičnog djela trgovine ljudima u njihovom slučaju, što može da vodi smanjenju broja zvanično identifikovanih žrtava. Ograničavanje identifikacije žrtava samo na one koji pomažu u uspješnom procesuiranju počinilaca isključuje one žrtve koje odaberu da ne sarađuju sa policijom, kao i one koje sarađuju, a u čijem predmetu ne dođe do osuđujuće presude za počinioca. GRETA eksperti su izrazili zabrinutost i u pogledu toga da stereotipi i stavovi socijalnih radnika i drugih službenih lica u odnosu na Rome sprječavau napredak u identifikaciji i intervenisanju u slučajevima trgovine djecom.
Nadležni organi su podsticali žrtve da učestvuju u istragama i procesuiranju počinilaca djela trgovine ljudima time što su im pružali besplatnu pravnu pomoć i uključivali psihologa prilikom uzimanja izjave od žrtava. Tokom 2012. godine na istragama je sarađivalo sedam žrtava. Vlada je u potpunosti finansirala sklonište za žrtve trgovine ljudima kojim upravlja jedna NVO, a koje je otvoreno i za domaće i za strane žrtve. Tokom perioda obuhvaćenog ovim izvještajem, vlada je premjestila sklonište u novi objekat u kome se djeca mogu smjestiti odvojeno od odraslih. Tokom perioda koji je predmet ovog izvještaja u skloništu su smještene dvije novoidentifikovane žrtve; četiri žrtve identifikovane prethodnih godina nastavile su da borave u skloništu. Nacionalna kancelarija za borbu protiv trgovine ljudima imala je opredijeljen budžet u iznosu od otprilike 182.000$; otprilike pola tih sredstava opredijeljeno je za rad skloništa, što je povećanje u odnosu na otprilike 52.200$ izdvojenih za sklonište 2011. godine. Žrtvama u skloništu obezbijeđena je medicinska, psihološka, socijalna i pravna pomoć. Žrtve su imale slobodu da napuštaju sklonište nakon procjene od strane policije i socijalnih radnika. Crnogorski Zakon o strancima predviđa dozvolu za privremeno nastanjenje žrtvama trgovine ljudima u trajanju od tri mjeseca do jedne godine, mada se tokom protekle godine nijedna žrtva nije prijavila za sticanje privremenog nastanjenja. NVO su izvijesitle da žrtve trgovine ljudima nisu kažnjavane za djela počinjena kao direktne posljedice njihovog podvrgavanja trgovini ljudima.
Prevencija
Vlada je tokom 2012. godine nastavila sa naporima na prevenciji trgovine ljudima podržavanjem odgovarajuće televizijske kampanje za podizanje javne svijesti, štampanjem poruka za suzbijanje trgovine ljudima i objavljivanjem na avionskim i željezničkim kartama sos-telefona za žrtve operativnog 24 sata dnevno u koordinaciji sa regionalnom kampanjom, te isitcanjem postera sa brojem sos-telefona na svim graničnim prelazima. Vlada je opredijelila otprilike 3.900$ jednoj NVO da vodi sos-liniju. Vlada je u školama distribuirala letke kojima mlade ljude informiše o rizicima trgovine ljudima i koji predstavljaju postojeća sredstva za borbu protiv trgovine ljudima, te jednu edukativnu brošuru o prisilnim dječijim brakovima među zajednicama Roma i Egipćana u Crnoj Gori. U koordinaciji sa ekspertima iz raznih ministarstava i NVO, vlada je usvojila novu strategiju borbe protiv trgovine ljudima za period od 2012. do 2018. godine, sa akcionim planom za period 2012-2013. godine. Nacionalni koordinator za borbu protiv trgovine ljudima je najavio ostavku, ali je ostao na tom položaju tokom perioda koji obuhvata ovaj izvještaj. Tokom izvještajnog perioda, vlasti nisu ulagale napore ka smanjenju tražnje za komercijalnim seksualnim uslugama ili prinudnim radom. Vlada je obezbijedila obuku na temu borbe protiv trgovine ljudima za vojno osoblje prije upućivanja u inostranstvo u sklopu međunarodnih mirovnih misija.
